روز شنبه اول مارس 2025 سمینار اعلام شده برای این تاریخ در نتیجه همکاری کانون دمکراسی و توسعه آذربایجان (اوجاق) و مجموعه تریبون در دانشگاه هومبولت برلین برگزار شد. سمینار دقیقا طبق دستور جلسه اعلام شده در سه پانل متوالی پیش رفت. کل سمینار علاوه بر شبکه عمومی زوم، از شبکه زوم دانشگاه هومبولت نیز پخش می‌‌‌شد.
پانل اول طی ساعات 10 الی 12 به گرامیداشت یاد شاعر آذربایجانی درگذشته در برلین، ناصر مرقاتی اختصاص داشت. این بخش از سمینار مرکب از 4 سخنرانی و یک اثر ویدئویی ساخته شده در تبریز بود.
- منصور مرقاتی بعنوان اولین سخنران به شرح زندگانی و مراحل فعالیت‌های ادبی ناصر مرقاتی (برادر خود) پرداخت. وی اطلاعاتی در مورد کتاب “تالانمیش گونش” چاپ تبریز و کتاب جدید “غربت دئینتی‌لری” منتشر شده بعداز وفات شاعر از سوی انتشارات قوبوستان و مجموعه تریبون توضیح داد.
- یک اثر ویدئویی به یاد ناصر مرقاتی با تیتر “دونیا سندن بیر شاعیر کؤچدو” (دنیا، شاعری از تو کوچ کرد) شامل کلامی در بزرگداشت ناصر مرقاتی از قلم رضا طالبی، سخنانی از سوی خانم هنرمند تبریزی دکلمه کننده متن و یکی از اشعار کتاب جدید شاعر زنده یاد ناصر مرقاتی بود که از سوی یک هنرمند فیلمساز تبریزی ویدئویی شده بود.
- اسماعیل جمیلی با اشاره به زندگی شاعران و نویسندگان نامی آذربایجان در تبعید از جمله زنده‌یادها غلامحسین ساعدی و رضا براهنی پرداخت و اشعاری از خود را قرائت نمود.
- عزیز سلامی شاعر دیگر آذربایجانی مقیم برلین که کار انتشار متن کتابچه شعر “غربت دئینتی‌لری” از ناصر مرقاتی را تقبل کرده بود، از ناصر مرقاتی و تحلیل هنری آثار وی سخن گفت و اشعاری از خودش را قرائت نمود.
- سخنران آخر این پانل دکتر محمد انصاری موسیقی‌دان آذربایجانی مقیم برلین بود. او از سالهای همدلی و همکاری نزدیک با ناصر مرقاتی در جمهوری آذربایجان و کیفیت‌های هنری آثار وی صحبت کرد. وی از جمله به کارهای خود در ساختن آثاری موسیقیایی بر اشعار ناصر مرقاتی اشاره کرده و در پایان به نمایش ویدئویی یکی از اجراهای این اثر در فیلارمونی باکو پرداخت.
پانل دوم این سمینار با توجه به مشارکت مرکز تحقیقات قفقاز دانشگاه هومبولت به آلمانی و انگلیسی و عبارت از سه سخنرانی بود.
- سخنران اول این پانل دکتر فرنس چیرکش از دانشگاه بیرمنگام انگلستان، به ارائه نتایج تحقیقات خود از تأثیرات متقابل ترکی عثمانی به ترکی آذربایجانی در ادوار مختلف تاریخی به زبان انگلیسی پرداخت. فرنس چیرکش از جمله به اسامی مختلف زبانی که امروز “ترکی آذربایجانی” نامیده میشود، طی مراحل تاریخی مورد اشاره پرداخت. (“قیزیلباشی” و …) وی در پایان مختصری از مفاد سخنرانی خودش را به ترکی بیان کرد.
- سخنران دوم این پانل دومان رادمهر مسئول “کانون دموکراسی و توسعه آذربایجان (اوجاق)” بود. سخنرانی وی نیز به انگلیسی بود که با طرح مختصر بحث به ترکی آغاز شد و در پایان نیز همراه با ارائه یک خلاصه محتوای سخنرانی همراه بود. دومان رادمهر ابتدا موقعیت کنونی ترکهای ایران را از جمعیتی، جغرافیایی و ساختار اجتماعی توضیح داد و سپس با اشاره به سیر تاریخی، دلایل بوجود آمدن جنبش آذربایجان را بررسی کرد. او با توضیح جنبه‌های مختلف جنبش آذربایجان نکات قوت و ضعف این جنبش را مطرح کرد. دومان رادمهر در ادامه به عدم همکاری فعال جنبش آذربایجان با اعتراضات سایر نکات ایران اشاره کرده به بررسی موارد نگرانی مردم آذربایجان در مورد آینده ایران اشاره کرد. او با برشمردن بازگشت دیکتاتوری و دولت متمرکز، تثبیت دوباره ناسیونالیسم فارسی به عنوان ایدئوژی رسمی حکومت و نیز جنگ داخلی و تنش قومی را به عنوان منابع ایجاد ترس از تغییر، از آنها به عنوان موانع ذهنی ترکها در پیوستن تمام عیار به اعتراضات یاد کرد. در ادامه او با پرداختن به گروههای مختلف اوپوزیسیون، به ارزیابی میزان ریسک به قدرت رسیدن این گروهها در آینده پرداخت.
به نظر دومان رادمهر نزدیکی جنبش آذربایجان با برخی گروههای دمکرات و جمهوری خواه و نیز برخی گروههای سیاسی اتنیکهای امکان پذیر است. دومان رادمهر با توضیح نقش ترکها در ایران، امکان تغییر رژیم بدون مشارکت ترکها را بسیار ناچیز ارزیابی کرده و نقش کلیدی ترکها در حل مسئله ملی در ایران و به تبع آن گذار به دموکراسی و توسعه را توضیح داد.
او در پایان با توجه به تحولات اخیر و شرایط سخت اقتصادی مردم، اعتراضات گسترده در ایران حتمی دانسته و لزوم مشارکت ترکها را توضیح داد. دومان رادمهر تاکید کرد که جنبش آذربایجان برای حفظ مشروعیت خود در بین مردم آذربایجان باید در اعتراضات میدانداری کند. زیرا بدون آن، امکان دستیابی به مطالبات ترکها در فردای ایران سخت خواهد بود.
- سومین سخنران از پانل دوم، دکتر راسیم میرزایئو رئیس مرکز تحقیقات یورو قفقاز از لایپزیک آلمان و عضو سابق دپارتمان تاریخ آذربایجان در دانشگاه هومبولت بود. وی خلاصه‌ای از محتوای سخنرانی خودش را به آلمانی و اصل سخنرانی را به زبان ترکی ایراد کرد. موضوع سخنرانی وی راه طولانی و پر کش و قوس شکل گیری هویت در جوامع مدرن و از جمله جمهوری آذربایجان بود.
این پانل با بخش سوال و جواب به زبان ترکی ادامه یافت که به سوالات حضار از سوی هر سه سخنران پرداخته شد.
پانل سوم و پایانی سمینار سه سخنران داشت و به زبان ترکی بود.
- سخنرانی تورکان بوزکورت به شکل یک فایل ویدئوئی (در 11 دقیقه و 38 ثانیه) بود. محتوای این سخنرانی دعوت به صمیمیت در درون جنبش ملی آذربایجان و مواجهه صریح با مشکلات پیش راه جنبش بود. این ویدئو به علت بیماری خانم تورکان بوزکورت در همان روز سخنرانی به سمینار رسیده بود و فرصتی برای کنترل از پیش فایل وجود نداشت. پخش ویدئویی این سخنرانی به دلیل نامعلوم، خود بخود متوقف شد. بعدا در کنترل فایل ضبط شده از پخش در شبکه زوم، معلوم شد که فایل از دقیقه 6 و ثانیه 29 متوقف شده است. همه فیلمهای ضبط شده سمینار از جمله فیلم سخنرانی خانم تورکان بوزکورت در روزهای آتی از شبکه‌های متعدد موجود در اختیار سازمان دهندگان سمینار منتشر خواهد شد.
- سخنران دوم این پانل علی‌رضا اردبیلی بود. تیتر سخنرانی وی “مسئولیت تاریخی جنبش ملی در اوضاع موجود” (حاضیرکی دوروم و میللی حرکات‌ین تاریخی مسئولیتی) بود. سخنران مدعی بود که با گذشت 35 سال از آغاز دور حاضر از تاریخ مقاومت آذربایجان در برابر تبعیض اتنیکی و زبانی در ایران، ما مجبور هستیم تجربیات این دور و نتیجه مشاهدات خود از رفتار سیاسی جامعه آذربایجان در این سه و نیم دهه در تحلیل سیاسی از اوضاع و راه‌جویی برای آینده لحاظ کنیم.
سخنران اشاره کرد که تأسیس دولتهای جدید در دنیا عمدتا محصول سیستم استعماری و کلا مداخله دولتهای خارجی است و فروپاشی دولتهای چند ملیتی حتی در نتیجه بحرانهای سیاسی عمیق، یک امر استثنایی غیرقابل پیش‌بینی و نادر است و نیرویی که به چنین احتمال غیرقابل پیش‌بینی و خارج از اراده یک نیروی سیاسی دل بسته است، در اصل نقش خود را از نقش یک بازیگر سیاسی فعال به نقش منفعلانه یک تماشاگر فرو کاسته است.
در بخش دیگری از سخنان علی‌رضا اردبیلی آمده بود که نیروهای سیاسی آذربایجانی نه بعنوان تماشاگر و منتظر حوادث غیرقابل پیش‌بینی بلکه بعنوان یک نیروی مسئول فعال در تحولات جاری و آینده برای ساختن یک آینده بهتر برای آذربایجان و ایران شرکت کنند. نظر سخنران این بود که رقابت شدیدی در دو سطح “سیاسی نظری” برای ارائه پروژه‌های قابل قبول عموم و دیگر رقابت سیاسی از سویی و در سطح “سیاسی عملی” از سوی دیگر در جریان است. رقابت سیاسی برای ارائه بهترین پروژه دارای قابلیت اجرایی برخوردار از بیشترین حمایت مردمی است و رقبت در جنبه سیاسی عملی برای بلوک بندی سیاسی است که مهمترین آنها دو بلوک جمهوریخواه و سلطنت طلب است.
پیشنهاد سخنران این بود که نیروهای سیاسی آذربایجانی باید ابتدائا با ارائه یک پروژه مقبول برای جامعه آذربایجان و بقیه ایران و در مرحله بعدی با تشکیل یک بلوک آذربایجانی قادر به توافق روی پروژه مذکور در بلوک جمهوریخواه ایران داخل شوند. در صورت انتخاب موضع تماشاگر، عملا به تضعیف آلترناتیو جمهوریخواه و ناخواسته به تقویت بلوک مقابل کمک کرده‌اند.
آخرین سخنران کنفرانس “چه باید کرد؟” که در دانشگاه هومبولت برلین برگزار شد، امیر مهدی پور وکیل دادگستری و عضو شورای مرکزی کانون دموکراسی و توسعه آذربایجان بود. وی در این سخنرانی، ضمن بررسی راهکارهای گذار از دیکتاتوری به دموکراسی، بر نقش کلیدی نهادهای مدنی و سازمان‌های مستقل در فرآیند تغییر تأکید کرد.
مهدی‌پور سخنرانی خود را با همین پرسش اساسی آغاز کرد: «چه باید کرد؟» سپس، برای پاسخ به این پرسش، به محتوای کتاب “از دیکتاتوری تا دموکراسی” اثر جین شارپ اشاره کرد و توضیح داد که دیکتاتوری‌ها نه به‌دلیل قدرت مطلق، بلکه به‌واسطه‌ی وابستگی به ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و امنیتی خود پابرجا می‌مانند. وی تأکید کرد که هرگونه گذار موفق، مستلزم تضعیف این وابستگی‌ها از طریق مقاومت غیرخشونت‌آمیز و ایجاد یک جامعه‌ی مدنی قوی است.
در بخش اصلی سخنرانی، راهکارهای پیشنهادی برای عبور از جمهوری اسلامی و استقرار یک نظام دموکراتیک مورد بررسی قرار گرفت. مهدی‌پور بیان کرد که کلید اصلی موفقیت، تقویت نهادها و سازمان‌های مدنی (NGOها) است، چرا که این ساختارها هم در جریان مبارزه علیه دیکتاتوری نقش ایفا می‌کنند و هم بعد از سقوط آن، مسئولیت مدیریت دوران گذار و ایجاد پایه‌های دموکراسی را بر عهده دارند. به گفته‌ی او، جامعه‌ای که فاقد نهادهای مدنی قوی باشد، حتی پس از سقوط دیکتاتور نیز در معرض خطر استبداد جدید قرار خواهد گرفت.
مهدی‌پور همچنین تأکید کرد که مطالبات آذربایجان نیز در چارچوب مطالبات سیاسی و مدنی تعریف می‌شوند و تحقق آنها تنها در بستری از ثبات، دموکراسی و جامعه‌ی مدنی سازمان‌یافته امکان‌پذیر خواهد بود. وی هشدار داد که در شرایطی مانند جنگ داخلی، حمله‌ی نیروهای خارجی یا حتی با استمرار استبداد، نه‌تنها این مطالبات محقق نخواهند شد، بلکه احتمال دارد وضعیت از آنچه هست نیز بدتر شود. بنابراین، فعالین سیاسی آذربایجان برای احقاق حق مردم آذربایجان، باید ابتدا قشر خاکستری جامعه‌ی آذربایجان را به مقاومت مدنی و مبارزه‌ی غیرخشونت‌آمیز ترغیب کرده و موجبات انسجام آن ها را فراهم آورده و در صورت امکان، سایر جوامع را نیز به این مسیر سوق دهد. فقط از طریق یک مبارزه‌ی مدنی پایدار است که می‌توان به تحقق حقوق ملی و مدنی دست یافت.
وی در پایان تأکید کرد که گذار به دموکراسی، فرآیندی است که از مرحله‌ی مقاومت آغاز شده و در دوران گذار تکمیل میشود. بدون نهادهای مستقل و مدنی، نه مبارزه با دیکتاتوری به نتیجه خواهد رسید و نه استقرار یک نظام دموکراتیک پایدار ممکن خواهد بود. سخنرانی مهدی‌پور با استقبال گسترده‌ی شرکت‌کنندگان روبه‌رو شد.این پانل نیز با سوال و جواب مابین شرکت کنندگان در سالن سمینار ادامه یافت.
ختم سمینار طبق برنامه تعیین شده در ساعت 18:00 اعلام شد.
این سمینار نیز مثل بسیاری از فعالیت‌های فرهنگی و سیاسی در شهر برلین با میزبانی و کمک لجستیکی “آذربایجان کولتور اوجاغی ـ برلین” میسر شد. سخنرانان و شرکت کنندگان در سمینار در عصر همان روز مهمان “آذربایجان کولتور اوجاغی ـ برلین” در سالن “اوجاق” بودند. در کنار پذیرایی از میهمانان در سالن “اوجاق”، برنامه موسیقی و نمایش ویدئوهای ساخته شده در تبریز از آثار اسماعیل جمیلی (یکی از سخنرانان پانل اول سمینار) نیز انجام شد. در پایان از سوی برگزار کنندگان سمینار بابت همه کمک‌های ارائه شده از سوی انجمن از هیئت مدیره و اعضای انجمن تشکر شد. عکس‌ها و ویدئوهای تهیه شده از سمینار در روزهای آتی از شبکه‌های اجتماعی “کانون دمکراسی و توسعه آذربایجان (اوجاق)” و رسانه‌های مجموعه تریبون و همینطور کانالهای شخصی شرکت کنندگان منتشر خواهد شد. اولین ویدئو از این سری که همراه این گزارش منتشر میشود، ویدئوی سخنرانی خانم تورکان بوزکورت است.
لینک سخنرانی خانم تورکان بوزکورت در یوتیوب:
https://youtu.be/WKQEANaA3Pg
کمیته برگزاری سمینار اول مارس 2025 برلین
4 مارس 2025
